γράφτηκε
στον Τοίχο
7.1.19
-
0
Comments
Χένρυ Νταίηβιντ Θορώ (1813 – 1862)
(αποσπάσματα από τα δοκίμια Πολιτική Ανυπακοή , Ζωή Χωρίς Αρχές)
Ο Χ. Ν. Θορώ έζησε στις Η.Π.Α. στα μέσα του 19ου αιώνα . Ήτανε ιντιβιντουαλιστής (ατομικιστής) αλλά με την καλή έννοια του όρου . Με αυτή που αρνείται να θυσιάσει το άτομο και την ατομική αξιοπρέπεια στο όνομα οποιασδήποτε ομάδας , ιδέας ή ενότητας (μαζί με τον γερμανό Μαξ Στίρνερ που έζησε περίπου την ίδια χρονική περίοδο ήταν οι θεωρητικοί θεμελιωτές του ιντιβιντουαλισμού). Δούλεψε για ένα μικρό διάστημα ως παιδαγωγός στη δημόσια εκπαίδευση , παραιτήθηκε όμως όταν του επισήμαναν πως ήταν υποχρεωμένος να εφαρμόζει την σωματική τιμωρία στους μαθητές .
Φίλος του γνωστού ποιητή Έμερσον, έχει γράψει εκτός από τα κάτωθι αναφερόμενα δοκίμια αρκετά ακόμη καθώς και το βιβλίο «Ουώλντεν» που είχε ασκήσει σημαντική επιρροή στη γενιά των αποκαλούμενων χίπηδων της δεκαετίας του 1960. Στο βιβλίο αυτό περιγράφει την εμπειρία του να ζήσει για δύο χρόνια μακριά από τον «πολιτισμό» (1845-47) τρεφόμενος μόνο με ότι καλλιεργούσε ή ψάρευε ο ίδιος σε μια καλύβα δίπλα στη λίμνη Ουώλντεν.
Το 1849 εκδίδει το περίφημο «Πολιτική Ανυπακοή» (αρχικός τίτλος ήτανε «αντίσταση στην πολιτική διακυβέρνηση») το οποίο πρέσβευε την ιδέα ότι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος αντίστασης σε μια τυραννική κυβέρνηση είναι η τακτική της άρνησης καταβολής φόρων. Το κείμενο αυτό έπεσε μερικά χρόνια αργότερα στα χέρια του νεαρού δικηγόρου Μαχάτμα Γκάντι και τον επηρέασε βαθύτατα.
Δεδομένου ότι ο Γκάντι εμπνεύστηκε και εφάρμοσε την μέθοδο αυτή παροτρύνοντας δεκάδες εκατομμύρια συμπατριωτών του να κάνουν το ίδιο απέναντι στην τυραννική Βρετανική αποικιακή κυβέρνηση (με τα γνωστά αποτελέσματα αλλά και ως ιστορική παρακαταθήκη στο πάνθεον των πολιτικών πρακτικών) θα μπορούσε να πει κανείς πως πρόκειται για το σημαντικότερο κείμενο που έχει γραφτεί ποτέ από Αμερικάνο.
Οι μάζες των ανθρώπων που υπηρετούν με αυτόν τον τρόπο την Πολιτεία, δεν την υπηρετούν ως άνθρωποι , αλλά ως μηχανές , μόνο με τα κορμιά τους. Αυτοί αποτελούν τον μόνιμο στρατό , την αστυνομία , την εθνοφρουρά , τους δεσμοφύλακες κ.τ.λ.
Στις περισσότερες περιπτώσεις κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους απουσιάζει εντελώς η ελεύθερη άσκηση της κρίσης ή του αισθήματος περί ηθικής ή δικαίου. Θέτουν τον εαυτό τους στο ίδιο επίπεδο με το ξύλο, το χώμα, τις πέτρες .
Θα μπορούσαν στη θέση τους να κατασκευαστούν ξύλινα ανδρείκελα.
Θα εξυπηρετούσαν εξίσου καλά τον ίδιο σκοπό.
Εξουσιαζόμενοι κατά αυτόν τον τρόπο, δεν είναι σε θέση να απαιτήσουν περισσότερο σεβασμό από όσο ένας αχυράνθρωπος με ένα βρωμερό άμορφο σώμα . Δεν έχουν μεγαλύτερη αξία από τα άλογα και τους σκύλους . Κι όμως άνθρωποι σαν κι αυτούς χαίρουν εκτιμήσεως ως καλοί πολίτες . Άλλοι πάλι , στην πλειοψηφία τους νομοθέτες , πολιτικοί , πανεπιστημιακοί , δημόσιοι αξιωματούχοι και λειτουργοί υπηρετούν την Πολιτεία με το μυαλό τους όμως σπάνια προβαίνουν σε ηθικές διακρίσεις οπότε υπηρετούν χωρίς ιδιαίτερη πρόθεση εξίσου καλά τον Θεό και τον Διάβολο.
Ελάχιστοι είναι εκείνοι , όπως οι ήρωες , οι πατριώτες , οι μάρτυρες , οι μεταρρυθμιστές με την ευρύτερη έννοια , αλλά και οι απλοί άνθρωποι που επίσης υπηρετούν την Πολιτεία με την συνείδησή τους αφοσιωμένη στο κοινό συμφέρον. Οι περισσότεροι από αυτούς , αναγκαστικά προβάλλουν αντίσταση και συνήθως αντιμετωπίζονται ως εχθροί της Πολιτείας . Ένας αληθινός άνθρωπος είναι χρήσιμος μόνον ως Άνθρωπος , και αυτός δεν καταδέχεται να γίνει «πηλός για να βουλώσει τρύπες , να φράξει του ανέμου το στόμα» , αλλά θα αφήσει σε αυτή την υπηρεσία , έστω , τη σκόνη του.
Είμαι πολύ ψηλή γενιά για να είμαι κτήμα άλλου,
να είμαι κατώτερος υπό τον έλεγχό του,
ή χρήσιμος δούλος και όργανο σε οποιοδήποτε
Κυρίαρχο Κράτος μέσα σε αυτό τον κόσμο.
------------------------------------------------------------------
Η Πολιτεία ποτέ δεν έρχεται ηθελημένα σε αντιπαράθεση με την συνείδηση ενός ανθρώπου , πνευματική ή ηθική , αλλά μόνο με το σώμα και τις αισθήσεις του. Δεν διαθέτει κάποια ανώτερη ευστροφία ή ηθικό σθένος , αλλά μόνο ανώτερη φυσική δύναμη . Εγώ δεν είμαι γεννημένος για τον καταναγκασμό. Επιθυμώ να αναπνέω και να ζω με τον δικό μου τρόπο. Να δούμε λοιπόν ποιος είναι ο ισχυρότερος . Πόση δύναμη έχει το πλήθος ; Θέλουν να με αναγκάσουν να γίνω όπως αυτοί . Αλλά εγώ δεν υπακούω σε ανθρώπους που είναι αναγκασμένοι να ζουν με αυτόν τον τρόπο ούτε σε ηλίθιες ανθρώπινες μάζες . Τι είδους ζωή θα ήταν τότε αυτή για να τη ζήσεις ;
Όταν συναντώ μια κυβέρνηση η οποία λέει «τα λεφτά σου ή τη ζωή σου» για ποιο λόγο να βιαστώ να της δώσω τα λεφτά μου ; Ενδεχομένως να βρίσκεται σε μεγάλη δυσχέρεια και να μην ξέρει τι να κάνει αλλά εγώ δεν μπορώ να τη βοηθήσω. Ας βοηθήσει μόνη της τον εαυτό της . Ας κάνει ότι κάνω και εγώ. Δεν είναι ανάγκη να κλαυθμηρίζει για αυτό. Δεν είμαι εγώ ο υπεύθυνος για τη σωστή λειτουργία της κοινωνίας . Δεν είμαι ο ψυχογιός του μηχανικού.
Όταν ένα βελανίδι και ένα κάστανο πέσουν στη γη το ένα δίπλα στο άλλο, δεν μένει αδρανές το ένα για να παραχωρήσει τη θέση του στο άλλο παρά υπακούουν και τα δυο στους δικούς τους νόμους . Φυτρώνουν , αναπτύσσονται και ανθίζουν όσο καλύτερα μπορούν ώσπου ενδεχομένως το ένα ενδεχομένως να επισκιάσει και να καταστρέψει το άλλο. Όταν ένα φυτό αδυνατεί να ζήσει σύμφωνα με τη φύση του πεθαίνει . Το ίδιο και ο Άνθρωπος.
--------------------------------------------------------
Όταν βγήκα από τη φυλακή* έβλεπα πλέον με περισσότερη διαύγεια την Πολιτεία όπου ζούσα τόσο καιρό. Είδα ως πιο σημείο άξιζαν εμπιστοσύνης οι άνθρωποι ανάμεσα στους οποίους ζούσα , ως γείτονες και φίλοι , ότι η φιλία τους ήτανε μόνο για τους καλούς καιρούς , ότι δεν τους απασχολούσε και πολύ να κάνουν το σωστό , ότι ήταν μια διαφορετική φυλή από μένα με τις προκαταλήψεις τους και τις δεισιδαιμονίες τους , ότι δε θα θυσίαζαν και πολλά για την δικαιοσύνη ή την ανθρωπότητα , ότι δεν θα διακινδύνευαν πολλά ούτε καν για την ιδιοκτησία τους , ότι τελικά δεν είναι τόσο γενναιόφρονες αλλά συμπεριφέρονται στον κλέφτη όπως τους έχει συμπεριφερθεί και αυτός , και ελπίζουν ότι τηρώντας επιφανειακά τους τύπους , με λίγες προσευχές και ακολουθώντας την ευθεία και την πεπατημένη, όσο κι αν είναι μάταιο , θα σώσουν τις ψυχές τους.
Ενδεχομένως αυτή να είναι μια σκληρή κριτική για τους γείτονές μου , διότι πιστεύω πως οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν πραγματική επίγνωση ότι υπάρχει ένα ίδρυμα όπως η φυλακή στην πόλη τους ούτε την έχουνε ζήσει από τα μέσα .
*(Ο Θορώ είχε συλληφθεί και φυλακιστεί για την άρνηση καταβολής φόρων στην Αμερικάνικη κυβέρνηση την εποχή που οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Μεξικό για να αποσπάσουν το Τέξας (1851). Βγήκε από την φυλακή όταν ένας φίλος του έσπευσε να πληρώσει το πρόστιμο.)
----------------------------------------------------
Καλύτερη κυβέρνηση είναι αυτή που δεν κυβερνά καθόλου.
Ο μόνιμος στρατός δεν είναι παρά ο οπλισμένος βραχίονας της μόνιμης κυβέρνησης.
Άδικοι νόμοι υπάρχουν: Θα αρκεστούμε να τους υπακούμε , θα αποπειραθούμε να τους βελτιώσουμε υπακούοντάς τους μέχρι να το κατορθώσουμε ή θα τους παραβιάσουμε στη στιγμή ;
Κάθε άνθρωπος δικαιότερος από τους γείτονες του συνιστά ήδη μια πλειοψηφία .
Όταν ο υπήκοος αρνείται την σύμπραξη και ο λειτουργός παραιτείται από το λειτούργημά του , τότε η επανάσταση έχει ήδη επιτελεσθεί . Αλλά ας υποθέσουμε έστω ότι θα χυθεί αίμα . Δεν υπάρχει ήδη αιματοχυσία όταν τραυματίζεται η συνείδηση;
Με τον εθισμό στην ακρόαση κοινότοπων πραγμάτων πιστεύω ότι ο νους υφίσταται μια μόνιμη βεβήλωση με αποτέλεσμα όλες οι σκέψεις μας να είναι αποχρώσεις κοινοτοπιών. Μη διαβάζετε τις εφημερίδες , διαβάστε τις αιωνιότητες.
Πολλές φορές φίλοι και γνωστοί μου λένε « Τι θέλεις τώρα και τα σκαλίζεις όλα αυτά » και άλλα παρόμοια . Όμως καλύτερα ένας άνθρωπος να πεθάνει αυτοστιγμεί από την πείνα παρά να χάσει την αθωότητά του στην προσπάθεια να κερδίσει το ψωμί του. Εάν στον άνθρωπο τον επιτηδευμένο , δεν ενυπάρχει και ένας άνθρωπος απλός , τότε δεν είναι παρά ένας άγγελος του Διαβόλου.
Όσο μεγαλώνουμε ζούμε περισσότερο εκχυδαϊσμένα , και ως ένα σημείο παύουμε να υπακούμε στις ευγενέστερες παρορμήσεις μας . Όμως θα έπρεπε να είμαστε εύθικτοι μέχρις ορίων παράνοιας , αδιάφοροι απέναντι στη χλεύη όσων είχαν την ατυχία να είναι περισσότερο αξιοθρήνητοι από εμάς.
Επιμέλεια: Τρύφων Λιώτας
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου