Ο Πλανήτης των αθανάτων

γράφτηκε στον Τοίχο 2.5.20 - 1 Comments

Τρύφων Λιώτας

Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ο πλανήτης των ανθρώπων» του Jeff Gibbs σε παραγωγή του Michael Moore. Οι γνώστες θα παρατηρήσατε ότι οι ρόλοι του γνωστού δίδυμου εδώ έχουν αντιστραφεί. Έτσι ο συνήθης γλαφυρός κυνισμός του Moore εδώ αντικαθίσταται από τον πεσιμισμό της διαλυμένης ψευδαίσθησης – πεποίθησης του Gibbs σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μια ψευδαίσθηση που πολλοί από εμάς μοιραζόμαστε βασισμένοι σε «ευγενικά» συναισθήματα και ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον της ανθρωπότητας, χωρίς τη συμμετοχή της λογικής βασισμένη σε δεδομένα και μιας βαθύτερης σκέψης που ψάχνει τη ρίζα των προβλημάτων. 

Το ντοκιμαντέρ χωρίζεται άτυπα σε 4 μέρη: 

α) Μια σύντομη ιστορική αναδρομή από την πρώτη φωνή διαμαρτυρίας ως την επανάσταση της «πράσινης» ενέργειας με την ενεργή συμμετοχή του σκηνοθέτη. 

β) Όλος ο δρόμος του ως την τελική διάλυση της ψευδαίσθησης του. 

γ) Τους λόγους που πέφτουμε θύματα αυτών των ψευδαισθήσεων.  

δ) Εξετάζει το κίνητρο του κέρδους στους Αμερικανούς που προωθούν αυτήν την ατζέντα. 

Το ντοκιμαντέρ ξεκινά με μια φαινομενικά άσχετη και αδύνατον να απαντηθεί ερώτηση: Πόσο καιρό έχει στη διάθεσή του ακόμα το ανθρώπινο είδος; Και πως είναι δυνατόν να απαντηθεί από το είδος που έχει κυριαρχήσει στον πλανήτη και δεν γνωρίζει την αυτοσυγκράτηση; Πως είναι δυνατόν να γνωρίζει αυτό το ενεργειακό πρεζάκι πότε θα έρθει η ώρα να μας αδειάσει τη γωνιά; 

Το πρώτο κουδουνάκι χτύπησε στη χώρα με την ταχύτερη ανάπτυξη το 1958 παρακαλώ. 62 χρόνια από τα 250 της βιομηχανικής επανάστασης, η οποία άλλαξε εντελώς τις πληθυσμιακές ισορροπίες καθώς και την ενεργειακή εξάρτηση αυτών των ολοένα αυξανόμενων πληθυσμών, είναι πολλά αφήνοντας την ορμή ανεξέλεγκτη για να προκαλέσουν ανυπολόγιστες οικολογικές καταστροφές. Ο πληθυσμός της γης αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης 10 φορές ενώ η κατανάλωση κατά μέσο όρο 10 φορές (φυσικά πολύ παραπάνω στις δυτικές κοινωνίες). Συμπέρασμα: 

Ο ανθρώπινος αντίκτυπος στα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης είναι 100 φορές μεγαλύτερος απ’ όσο όλα τα χρόνια της παρουσίας του ανθρώπου πάνω στη γη. 

Θα γνωρίζετε την εφαρμογή της νυχτερινής θέασης της γης από την google earth. Πολλοί θεωρούν όμορφες αυτές τις λήψεις. Εγώ πάντα τις θεωρούσα αποκρουστικές: ως μια ασθένεια που εξαπλώνεται παντού επάνω στο σώμα της γης. Μετά την κρίση του ΟΠΕΚ τη δεκαετία του 70 όπου μας έδειξε ότι η γη δεν μπορεί να λογαριάζεται για πάντα ως μια αιώνια πηγή ενέργειας ξεκίνησε το κίνημα της «πράσινης ενέργειας». 

Ο σκηνοθέτης όπως κάθε λογικός άνθρωπος που θέλει το καλό του σπιτιού του ακολούθησε το κίνημα από τα πρώτα βήματά του. Σταδιακά όμως άρχισε με άβολες ερωτήσεις και εύστοχες παρατηρήσεις να διαλύει αυτήν την ψευδαίσθηση. Το πρώτο πράγμα που δαιμονοποίησε το νέο κίνημα ήταν το κάρβουνο και τα ορυκτά καύσιμα γενικότερα. Στη θέση του ήρθαν οι «ανανεώσιμες» πηγές ενέργειας (ανανεώσιμες μεν αλλά όχι τα υλικά με τα οποία συλλέγουμε την ενέργεια) και οι «πράσινες» ενέργειες όπως φυσικό αέριο, βιομάζες και αιθανόλη (βιοκαύσιμο). 

Όλα στην ουσία δεν μπορούν να παραχθούν αλλά και να λειτουργήσουν χωρίς ενέργεια από ορυκτά καύσιμα. Δε θα μπω σε λεπτομέρειες και θα αφήσω την εικόνα να μιλήσει από μόνη της. 

Έτσι μετά από όλη αυτή την εξόρυξη, την επεξεργασία, τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για αυτά, τις τοξίνες που παράγονται και την περιβαλλοντολογική υποβάθμιση (και όλα αυτά για να πάρουμε ενέργεια λιγότερη απ’ ότι ξοδέψαμε) τι μένει; Σκουπίδια! Υπάρχουν όμως τα δημοφιλή παραμύθια που σκεπάζουν κάθε φωνή λογικής με την επίμονη και μονότονη επανάληψή τους. Ένα λέει ότι μετά απ’ όλα αυτά θα έχουμε όση ενέργεια θέλουμε τζάμπα αλλά η πραγματικότητα είναι ότι τα περισσότερα αντέχουν 10-20 χρόνια και μετά συνήθως παραμένουν μολύνοντας εκτός από τον πλανήτη και την οπτική μας. 

Ένα άλλο λέει ότι θα μπορέσουμε να τροφοδοτήσουμε με πράσινη ενέργεια όλο τον πλανήτη. Αδύνατον ακόμα και αν χρησιμοποιήσουμε όλες τις 25 διαφορετικές μορφές εναλλακτικής ενέργειας που έχουμε στη διάθεσή μας. Επιπλέον δεν μπορούμε ούτε να την αποθηκεύσουμε. 

Το παράλογο είναι ότι χρησιμοποιούμε όλες αυτές τις μορφές ενέργειας για να μειώσουμε τα ορυκτά καύσιμα, και αυτή είναι μια ερώτηση που ακόμα ο κόσμος δεν έχει ρωτήσει, γιατί φυσικά είναι λογικό o αντικαταστάτης να μειώνει αυτό το οποίο αντικαταστεί. 

Μειώνονται λοιπόν τελικά; Όχι! Σε καμιά περίπτωση δε μπορεί αυτό το μοντέλο να επιμηκύνει τη ζωή του πολιτισμού μας. Είναι βασισμένο στις πιο τοξικές ουσίες που έχουμε ποτέ δημιουργήσει, καταστρέφει τη φύση όχι μόνο με την εξόρυξη και την κλιματική αλλαγή αλλά και κυριολεκτικά, ισοπεδώνοντάς την για να μπορέσει να χτίσει πάνω της αυτές τις τεράστιες κατασκευές. Θυσιάζουμε ζώα, φυτά και γη στο όνομα της «ανάπτυξης». 

Ο Αϊνστάιν κάποτε είχε πει δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα χρησιμοποιώντας τον ίδιο τρόπο σκέψης που το προκάλεσε. Κι όμως σαν ηλίθιοι κάνουμε ακριβώς αυτό, και για να συνεχίσουμε να το κάνουμε απερίσκεπτα, το «μάντρα» που ακούγεται από όλα τα «επίσημα» χείλη είναι ότι η τεχνολογία τελικά θα βρει τη λύση. Και όμως όλες αυτές οι τεχνολογικές λύσεις απλά αυξάνουν το πρόβλημα. 

Παίρνουμε δραστικά μέτρα αντί να κοιτάξουμε την πραγματικότητα κατάματα που είναι ότι οι άνθρωποι βιώνουν όλα τα όρια του πλανήτη μονομιάς. 

Απλά δεν έχουμε τίποτα άλλο πια: η αλιεία έφτασε στο μέγιστο 20 χρόνια πριν, τώρα τρώμε όλο και περισσότερα «καλλιεργημένα ψάρια», το ίδιο και η καλλιεργήσιμη γη (είμαστε δε τόσο εξαρτώμενοι από το βιομηχανικό τρόπο παραγωγής τροφής που αν δεν έχουμε ορυκτά καύσιμα δεν θα έχουμε και να φάμε), ενώ η μόλυνση σε ποταμούς, λίμνες και υπόγεια νερά έχει φτάσει στο απροχώρητο. Τα μικροφύκη είναι η νέα μόδα που θα τα εξαφανίσει και αυτά. Η βιολογία μας διδάσκει ότι όταν ένα είδος μέσα σε ένα οικοσύστημα φτάνει στα όρια του καταρρέει. 

Τελικά παίρνουμε δραστικά μέτρα όχι για να σωθεί ο πλανήτης αλλά για να σώσουμε τον τρόπο ζωής μας. Είναι πραγματικά ανακουφιστικό και αναζωογονητικό να ακούς την παρακάτω άποψη τόσο καλά διατυπωμένη να χτυπά στη ρίζα του προβλήματος: 

Πολύ ενδιαφέρον επίσης είναι και το κομμάτι του ντοκιμαντέρ που αναφέρεται στις αιτίες που δημιουργούν αυτές τις ψευδαισθήσεις. Ο σκηνοθέτης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι εκτός από την πλύση εγκεφάλου με τα ψέματα που επίσημα και δημόσια χείλη επαναλαμβάνουν υπάρχει στην πλειοψηφία του κόσμου μια «Άρνηση του θανάτου» (εξ’ ου και ο τίτλος του κειμένου). Η διαφορά μας από τα υπόλοιπα ζώα είναι ότι έχουμε επίγνωση ότι βρισκόμαστε εδώ και συνεπώς ότι κάποια μέρα δε θα είμαστε. 

Επιπλέον δεν μας αρέσει και πολύ που είμαστε ζώα. Δεν μας αρέσει επίσης καθόλου το γεγονός ότι υπάρχει η πιθανότητα να βγούμε μια μέρα στο δρόμο και να μας χτυπήσει ένας μετεωρίτης. Οπότε τι κάναμε; Από αρχαιοτάτων χρόνων περιβάλλαμε τους εαυτούς μας με ένα πολιτισμικά κατασκευασμένο σύστημα πεποιθήσεων (πείτε το κουλτούρα, πολιτισμό, κοσμοθεώρηση). 

Κάθε ανθρώπινη κοινότητα έχει τέτοιες πεποιθήσεις: μια καταγραφή για την απαρχή του σύμπαντος, κανόνες συμπεριφοράς και ελπίδα για αθανασία κυριολεκτική ή συμβολική. Αλλά τι συμβαίνει όταν βρεθείς με άλλους ανθρώπους που δεν μοιράζονται τις ίδιες πεποιθήσεις; 

Αυτό υπονομεύει την εμπιστοσύνη στις πεποιθήσεις μας εκθέτοντάς μας στο άγχος ότι αυτές οι πεποιθήσεις έχουν κατασκευαστεί ακριβώς για να το εξαλείψουν. Εάν θέλουμε να έχουμε πρόοδο (ό,τι και αν σημαίνει αυτή) ή απλά να εξακολουθήσουμε να υπάρχουμε ως είδος θα πρέπει να αναθεωρήσουμε δραστικά το τι και ποιοι είμαστε, καθώς και τις αξίες μας. 

Εάν δεν έρθουμε αντιμέτωποι με το άγχος του θανάτου και της ζωής μας και δε διατηρήσουμε μια υπενθύμιση του, έχουμε πολύ μεγάλες πιθανότητες να πάρουμε τραγικές αποφάσεις για την κοινωνία. Η μόνη λύση είναι αυτό που είχε πει ο μεγάλος υπαρξιστής A. Camus: «Υπάρχει μόνο μια ελευθερία, να συμβιβαστείς με το θάνατο, μετά από αυτό όλα είναι πιθανά.» 

Πολλά πράγματα δεν καθόμαστε να τα σκεφτούμε βαθιά και έτσι αυξάνει η πιθανότητα να τα πιστέψουμε. Μόνο η γνώση και η συνειδητοποίηση μπορεί να ξεκινήσει την μεταμόρφωση. 

Πρέπει επιτέλους να παραδεχτούμε ότι η ακατάπαυστη ανάπτυξη σε έναν περιορισμένο πλανήτη είναι αυτοκτονία. Η ανθρώπινη παρουσία έχει ήδη ξεπεράσει κατά πολύ τη βιωσιμότητα της. 

Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι είμαστε πάρα πολλοί άνθρωποι που χρησιμοποιούμε πάρα πολλά, πολύ γρήγορα. Μπορεί ένα είδος που έχει κυριαρχήσει σε έναν ολόκληρο πλανήτη να έχει αρκετή ευφυΐα ώστε εθελοντικά να περιορίσει την ίδια την παρουσία του; 

Δεν είναι το μόριο του CO2 που σκοτώνει τον πλανήτη ηλίθιε, είμαστε εμείς. Δεν είναι ένα πράγμα άλλα όλα όσα εμείς οι άνθρωποι κάνουμε. 

 Το ντοκιμαντέρ με αγγλικούς ή γαλλικούς υπότιτλους διατίθεται δωρεάν από το κανάλι του Michael Moore στο youtube: 

• Facebook
• Tweeter
• Google+
• Pinterest