Η γενοκτονία των Selk'nam

γράφτηκε στον Τοίχο 28.5.20 - 0 Comments

Γιάννης Λαζάρου

Οι Selk'nam, ήταν γνωστοί και ως οι άνθρωποι Onawo ή Ona, ήταν ιθαγενείς στην περιοχή της Παταγονίας της νότιας Αργεντινής και της Χιλής, επίσης έζησαν και στα νησιά που αργότερα ονομάστηκαν Tierra del Fuego.

Ήταν η τελευταία γηγενής ομάδα στη Νότια Αμερική την οποία βρήκαν μετανάστες Ευρωπαίοι, κυρίως Βρετανοί στα τέλη του 19ου αιώνα.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, υπήρχαν περίπου 4000 Selk'nam, μέχρι το 1919 υπήρχαν 297 και το 1930 λίγο περισσότεροι από 100.

Ενώ οι Selk'nam ζούσαν στη βορειοανατολική περιοχή της Tierra del Fuego, πιστεύεται ότι κατέβηκαν από την ηπειρωτική χώρα, πριν από χιλιάδες χρόνια, μεταναστεύοντας με κανό από τα Στενά του Μαγγελάνου. Παραδοσιακά, οι Selk'nam ήταν νομάδες και βασίζονταν στο κυνήγι για την επιβίωση. Ντύνονταν ελαφριά παρά το κρύο κλίμα της Παταγονίας.

Οι Selk'nam, ήταν ρωμαλέοι, με άψογες αναλογίες, ψηλοί (το μέσο ύψος ενός ενήλικα ήταν 187 cm). Διατηρούσαν βαθιές και πολύπλοκες πνευματικές πεποιθήσεις που περιελάμβαναν πίστη σε έναν δημιουργό και λατρεία μιας βασικής θεότητας. Πραγματοποιούσαν τελετές μύησης για τα νεαρά τους αγόρια που περιλάμβαναν δοκιμασίες θάρρους, ξεπερνώντας τον φόβο με ζηλευτή επινοητικότητα. Ζούσαν κοινωνικά χωρίς την έννοια της προσωπικής γης ή της ιδιοκτησίας των ζώων (αν και η ατομική ιδιοκτησία ενδυμάτων, όπλων και εργαλείων ήταν κοινή) και μετακόμισαν στην Tierra del Fuego, καθώς το κλίμα ήταν κατάλληλο για κυνήγι.

Έζησαν ειρηνικά για αιώνες στην Tierra del Fuego, μάλιστα μοιράζονταν την περιοχή με τους Haush ή Manek'enk, έναν άλλο νομαδικό λαό που ζούσε στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού. Επίσης στην περιοχή βρίσκονταν και οι Yámana ή Yahgan με τους οποίους ζούσαν ειρηνικά.

Οι Selk'nam είχαν ελάχιστη επαφή με τους Ευρωπαίους, κυρίως Βρετανούς, έως ότου έφτασαν οι έποικοι στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι νεοαφιχθέντες ένα μεγάλο μεγάλες εκτάσεις γης στην Tierra del Fuego τις έκαναν αγροκτήματα εκτροφής προβάτων (estancias), στερώντας από τους ντόπιους τις προγονικές περιοχές του κυνηγιού τους. Οι Selk'nam, δεν ήξεραν ούτε είχαν στην ζωή τους την έννοια ιδιοκτησία. Έτσι θεώρησαν ότι τα κοπάδια των προβάτων ήταν θηράματα και τα κυνηγούσαν για την τροφή τους όπως έκαναν χιλιάδες χρόνια.

Οι ιδιοκτήτες των αγροκτημάτων το θεώρησαν λαθροθηρία, και πλήρωσαν ένοπλες ομάδες και πολιτοφυλακές για να κυνηγήσουν και να σκοτώσουν τους Selk'nam, ξεκινώντας την γενοκτονία. Για να λάβουν τη αμοιβή τους οι ομάδες των δολοφόνων έπρεπε να κόψουν τα αυτιά των θυμάτων και να τα παρουσιάσουν στους γαιοκτήμονες.

Εκτός των δολοφόνων που τους κυνηγούσαν, οι εισαγόμενες ασθένειες όπως ευλογιά, οστρακιά και φυματίωση σκότωναν τους περισσότερους. Τα δεινά τους δεν έλεγαν να τελειώσουν αφού οι χριστιανοί ιεραπόστολοι τους ανάγκαζαν σε μετεγκατάσταση προσπαθώντας να τους αλλάξουν τα πιστεύω.

Όσους δεν σκότωναν τους φυλάκιζαν σε άθλιες συνθήκες για να τους μεταφέρουν στην Ευρώπη και τους περιέφεραν για το κέρδος στους λεγόμενους Human Zoos. Οι περισσότεροι πέθαιναν κατά την διάρκεια του ταξιδιού, ελάχιστοι επέζησαν.

Ένας από τους υπεύθυνους της γενοκτονίας είναι ο Julius Pooper, τυχοδιώκτης ο οποίος τους κυνήγησε άγρια στα τέλη του 19ου αιώνα σκοτώνοντας τους μαζικά με τον ιδιωτικό στρατό του, λόγω χρυσού. Επίσης με την άδεια της Χιλιανής κυβέρνησης, το 1889, ο επιχειρηματίας Maurice Maitre μετέφερε Selk'nam στο Παρίσι βιαίως για να τους εκθέσει στους Human Zoos "ανθρώπινους ζωολογικούς κήπους" της Παγκόσμιας Έκθεσης. Εκεί πέρα από τον εξευτελισμό περνούσαν τα πάνδεινα αφού τους φωτογράφιζαν, τους ζύγιζαν, τους μέτραγαν, και πειραματίζονταν πάνω στα "περίεργα όντα" καθημερινώς. Οι κακουχίες τους εξόντωσαν όλους.

Η γενοκτονία των Selk'nam, όπως επιτέλους αναγνωρίζεται σήμερα, προκάλεσε την πλήρη εξαφάνιση αυτής της αξιοθαύμαστης φυλής. Ο τελευταίος απ' ευθείας απόγονος των Selk'nam πέθανε το 1974 και, μέχρι το 1990, δεν υπήρχαν πλέον ομιλούντες την γλώσσα των Selk'nam στον κόσμο. Σήμερα, μόνο μερικές εκατοντάδες άνθρωποι εξακολουθούν να αναγνωρίζονται ως απόγονοι των Selknam.