γράφτηκε
στον Τοίχο
21.9.20
-
0
Comments
Κατά τον περασμένο αιώνα υπήρξαν αρκετές απόπειρες να περιγραφεί μια μελλοντική δυστοπική πραγματικότητα, είτε κάτι τέτοιο αφορούσε τη λογοτεχνία, είτε τον κινηματογράφο, τη μουσική και γενικότερα τις τέχνες και τα γράμματα. Φυσικά μας είναι πιο γνωστά τα έργα των Huxley και Orwell, τα οποία, με τις ομοιότητες αλλά και τις διακριτές διαφορές τους, άρχισαν να σκιαγραφούν μια προφητική νέα πραγματικότητα στη βάση του ελέγχου του νου, ως απόρροια της έκρηξης της τεχνολογικής προόδου και της τάσης για κυριαρχία και επιβολή επί των μαζών. Σίγουρα δεν ήταν τα μόνα έργα, όμως αυτά αποτέλεσαν τις πιο ρεαλιστικές απεικονίσεις ενός - όχι και τόσο όπως μετέπειτα αποδείχτηκε - φανταστικού μέλλοντος.
Το αποτέλεσμα και το ζητούμενο, σύμφωνα με τον κόσμο του Orwell, είναι "ένα έθνος μαχητών και φανατικών, παρελαύνοντας σε πλήρη ενότητα και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, φωνάζοντας συνθήματα και έχοντας ακριβώς τον ίδιο τρόπο σκέψης, όλοι με την ίδια έκφραση και το ίδιο πρόσωπο".
Τα ερεθίσματα ήταν αρκετά, με πρώτα και πιο βαθιά εκείνα που προέρχονταν από τη Σοβιετική Ένωση και τη Γερμανία του μεσοπολέμου και μεταπολέμου. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα που επιβλήθηκαν στις χώρες αυτές αλλά και από τις χώρες αυτές προς τον υπόλοιπο κόσμο υπήρξαν πηγή έμπνευσης για τους συγγραφείς αυτούς.
Την ίδια στιγμή η τεχνολογική έκρηξη και η πρόοδος της Επιστήμης σε Αμερική και Ευρώπη δημιουργούσαν περισσότερο φόβο παρά αίσθημα ασφάλειας και αυτό το συναίσθημα είναι που ακόνισε το μυαλό και την πένα των θεωρητικών της εποχής, δημιουργώντας στη φαντασία τους μελλοντικές δυστοπίες και κόσμους στυγνής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Εκτός των θεωρητικών αυτών, η εποχή παρήγαγε και έναν ακόμα, λιγότερο γνωστό, μα εξίσου αινιγματικό και προφητικό, τον Ernst Junger.
O Junger μας είναι γνωστός περισσότερο για τα πολεμικά ημερολόγια που έγραψε, όμως έχει αφήσει επίσης πολύ χαρακτηριστικά δυστοπικά έργα, όπως τα "Heliopolis" (1949), "The Glass Bees" (1957) και "Eumeswil" (1977). Σε αυτά κάνει λόγο για την έννοια της δυστοπίας, ακολουθώντας την προσέγγιση που θέτει ως κέντρο αυτής την έννοια του ατόμου και αυτή του ατομικισμού. Για τη λογική της μηχανής και των αριθμών, η φυσικότητα, ο ανθρώπινους νους, η ψυχή, τα συναισθήματα, οι ανθρώπινες σχέσεις και η επαφή δεν παίζουν κανένα ρόλο.
Ο Junger επισημαίνει ότι "όλα χαρακτηρίζονται από μια κενότητα και μια προσαρμοστικότητα". "Ο Εργάτης", όπως ο Junger τον ονομάζει στο ομώνυμο έργο του, το οποίο κυκλοφόρησε το 1932, λίγο πριν την πτώση της Βαϊμάρης, πρέπει να επιλέξει ποια θα είναι η υπόστασή του στη νέα τάξη πραγμάτων που δημιουργείται, μιας εποχής που χαρακτηρίζεται από ένα νέο τύπο ανθρώπου, κομματιού της βιομηχανοποιημένης και εν πολλοίς αυτοματοποιημένης ζωής.
Διακριτό ρόλο σε αυτή τη νέα εποχή έχει σύμφωνα με τον Junger, η χρήση της μάσκας. Η μάσκα, η οποία "χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους και για διαφορετικούς λόγους στη δημόσια ζωή. Πότε ως αντιασφυξιογόνα μάσκα, με την οποία εφοδιάζουν ολόκληρους πληθυσμούς, άλλοτε με μάσκα προσώπου για κάποια αθλήματα, ή μάσκα προστασίας από περιβάλλοντα ραδιενέργειας, εκρήξεων κλπ."
Ο Junger διαπιστώνει έναν αιώνα πριν ότι με βάση την πολλαπλότητα της χρήσης της μάσκας, "η μάσκα πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ευρύτατα και ίσως για λειτουργίες που δεν τις είχαμε ποτέ φανταστεί. Η χρήση της μάσκας θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην κοινωνική ζωή".
Πρόκειται αναμφίβολα για μια εξέλιξη που σήμερα είναι πραγματικότητα. Η ετοιμότητά μας να καλύψουμε και να κρύψουμε το πρόσωπό μας και τα χαρακτηριστικά του, έχει κοινωνικές προεκτάσεις και αποκαλύπτει τάσεις που εδράζονται στο μοντέρνο κόσμο στον οποίο ζούμε.
Ο τρόπος με τον οποίο οι κυβερνήσεις "σπρώχνουν" προς αυτή την κατεύθυνση, όσο και προς την κατεύθυνση της απομόνωσης και της "ατομικής ευθύνης", πρέπει να μας δημιουργήσει προβληματισμό. Δείχνει το αναλώσιμο του ανθρώπου και την υποβάθμιση του ατόμου, το ότι οδηγούμαστε προς μια κοινωνία αποξενωμένων όντων, μειώνοντας τον άνθρωπο και καθιστώντας τον ένα αντικείμενο, απορρίπτοντας θεμελιώδεις ανάγκες, όπως αυτή της επαφής.
Ο συμβολισμός του προσώπου, και των λειτουργιών που επιτελεί, είναι τεράστιος. Η ομηρία του προσώπου μέσω της μάσκας, έχει επίσης συγκεκριμένο συμβολισμό και η ερμηνεία αυτή είναι σημείο μεγάλου προβληματισμού από πολλούς συμπολίτες μας.
Το ερώτημα για εμάς είναι πόσο κοντά στο δυστοπικό όραμα βρίσκεται η σημερινή κατάσταση. Είμαστε άραγε ευτυχισμένοι και ευχαριστημένοι που εξορθολογίζουμε τις αλλαγές που συμβαίνουν καθημερινά στη ζωή μας ή μας ανησυχεί βαθύτατα η εγγύτητα του σημερινού κόσμου με τα δυστοπικά αυτά σενάρια;
Διότι η έκκληση για κοινωνική απομόνωση στο όνομα της προστασίας από τον ιό μέσω της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας προσώπου ακόμα και σε ανοιχτούς χώρους μοιάζει πιο πολύ ως επίθεση στο θεμελιώδες δικαίωμα της ελευθερίας. Αποδεχόμαστε με αυτό τον τρόπο μια κοινωνία στο σύνολό της που διέπεται μόνιμα από το αίσθημα της ανασφάλειας και του φόβου κατά της ζωής από την κοινωνία της ανθρωπιάς και της φυσιολογικότητας που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις.
Αξίζει και είναι σημαντικό να αναλογιστούμε σε ποιο σημείο αυτού του απρόβλεπτου "ταξιδιού" βρισκόμαστε. Διότι στη ζωή ίσως υπάρχει κάτι περισσότερο και πιο σημαντικό από την απλή συνέχισή της. Ίσως το ζητούμενο να μην είναι να μείνει κανείς πάση θυσία ζωντανός, αλλά να παραμείνει Άνθρωπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου