γράφτηκε
στον Τοίχο
12.10.20
-
0
Comments
Τρύφων Λιώτας
Η ταινία Barry Lyndon (Μπάρι Λίντον) είναι ένα βιογραφικό ιστορικό δράμα του 1975 σε σενάριο,
σκηνοθεσία και παραγωγή του Stanley Kubrick (Στάνλεϊ Κιούμπρικ), βασισμένο στο μυθιστόρημα του
1844 του W. Thackeray με τίτλο «Η τύχη του Μπάρι Λίντον».
Η φωτογραφία του φιλμ είναι κάτι πρωτόγνωρο και καινοτόμο: Τα μεγάλα διπλά πλάνα, οι εσωτερικές
σκηνές τραβηγμένες εξ’ ολοκλήρου με φωτισμό από κεριά (που είναι γνωστό ότι είναι δύσκολο ακόμα
και σε απλή φωτογραφία), ενώ οι εξωτερικές τοποθεσίες είναι βασισμένες σε πίνακες του William
Hogarth.
Η ιστορική περίοδος της ταινίας επέτρεψε στον Κιούμπρικ να ικανοποιήσει την προτίμησή του
για την κλασσική μουσική, έτσι η μουσική της ταινίας στο μεγαλύτερο μέρος της περιλαμβάνει Μπαχ,
Βιβάλντι, Μότσαρτ, Πεσιέλλο, Χέντελ και Σούμπερτ.
Η ταινία κέρδισε τέσσερα Όσκαρ: Καλύτερης
Μουσικής και Προσαρμογής ή Διασκευής, Σχεδιασμό Κουστουμιών, Σκηνοθεσίας και Φωτογραφίας.
Η ιστορία εξελίσσεται μερικώς κατά τη διάρκεια του Επταετούς πολέμου (1756-1763) αλλά καλύπτει
περίπου 40 χρόνια (το δεύτερο μισό του 18 ου αι.) περιγράφοντας τη ζωή ενός φανταστικού ακόλαστου
και καιροσκόπου Ιρλανδού στην πορεία ανέλιξης του στην αγγλική αριστοκρατία και στη συνέχεια της
πτώσης του.
Πρόκειται για μια γραφικότατη ιστορία, ταυτόχρονα αστεία και τραγική, όπου ο
σκηνοθέτης βασισμένος πάνω στη ζωγραφική εκείνου του αιώνα για τα κουστούμια, τις συνήθειες, το
φως και τη φωτογραφία του, και χρησιμοποιώντας την αποστασιοποιημένη και κυνική φωνή ενός
αφηγητή μας ανακοινώνει τι θα επακολουθήσει στην περιπετειώδη αλλά αξιοθρήνητη ζωή του
αντιήρωά μας – ένα τίποτα που προσπαθεί να γίνει κάποιος.
Λέει ο σκηνοθέτης για την έρευνα που
προηγήθηκε της ταινίας: «Μπορείς να πεις ότι η συσσώρευση πληροφοριών και η έρευνα πριν από ένα
έργο μοιάζει λίγο με δουλειά ντετέκτιβ. Στο Μπ. Λίντον, συγκέντρωσα ένα πολύ μεγάλο φάκελο με
ζωγραφιές και σχέδια από βιβλία τέχνης. Αυτές οι εικόνες χρησίμευσαν σαν σημείο αναφοράς για όλα
όσα χρειάστηκε να φτιάξουμε – ρούχα, έπιπλα, αρχιτεκτονική, οχήματα, εργαλεία, κοκ. Οι ταινίες
μπορούν καλύτερα από κάθε άλλη μορφή τέχνης να παρουσιάσουν ιστορικό περιεχόμενο».
Το αποτέλεσμα είναι ένα αριστούργημα, ένα κυνικό, ειρωνικό και συνταρακτικό πορτραίτο ενός
κόσμου του οποίου η χλιδή και πολυτέλεια υποκρύπτει το ηθικό κενό του. Ο Μ. Σκορτσέζε έχει
δηλώσει: «μέσα από μια αλληλουχία απίστευτης ομορφιάς εικόνων, παρακολουθείς την ανάπτυξη ενός
ανθρώπου καθώς εγκαταλείπει την πιο αγνή αθωότητα για την πιο ψυχρή επιτήδευση, καταλήγοντας
στην απόλυτη πίκρα – και όλα αυτά λόγω της απλής, στοιχειώδους επιβίωσης. Αλλά είναι πραγματική
απάνθρωπη συμπεριφορά, του είδους που βλέπεις καθημερινά στην ευγενική κοινωνία».
Είναι ίσως η λιγότερο γνωστή και πιο παρεξηγημένη ταινία του Κιούμπρικ. Το κοινό σχεδόν
αδιαφόρησε το 1975 αλλά από τότε όλο και κερδίζει συμπάθειες με αποτέλεσμα πλέον θα θεωρείται
από τις κορυφαίες του δημιουργού της. Τεχνικά άψογη, συναισθηματικά απόμακρη και ανηλεής στις
αμφιβολίες της σχετικά με την ανθρώπινη καλοσύνη και διάνοια είναι πραγματικά μια ταινία του Σ.
Κιούμπρικ. Μετά από τρεις ταινίες με θέμα το μέλλον «Dr. Strangelove» (1964), «2001:
Η Οδύσσεια του
Διαστήματος» (1968) και το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» (1971) κανένας από το κοινό του δεν περίμενε την
επιλογή του για το παρελθόν. Κι όμως η εμπειρία που μας προσφέρεται έχει να κάνει και πάλι με το
μέλλον: είναι σαν να βρισκόμαστε σε μια κάψουλα που ταξιδεύει πίσω στο χρόνο.
Επίσης είναι αλήθεια ότι η ταινία είναι αργή σε σχέση με το σύγχρονο κινηματογράφο, όμως πως
αλλιώς μπορείς να εκτιμήσεις και να απολαύσεις τα πλάνα – ζωγραφιές που σου προσφέρει και πως
αλλιώς θα βρεις το χρόνο να στοχαστείς πάνω στη ζωή και τη μοίρα ακόμα και των πιο δυνατών
ανθρώπων της τότε περιόδου (της αγγλικής αριστοκρατίας) η οποία υπόκειται στις μεταβολές και τα
βάσανα της τύχης. Μιας τύχης της οποίας όμως έχουμε μια εντελώς εσφαλμένη εικόνα: ο συγγραφέας
γράφει στις σελίδες του μυθιστορήματος:
«…ο Μπαρι Λίντον είναι ένας χαρακτήρας χωρίς αρχές ίσως ο
μεγαλύτερος της ιστορίας, και καθώς το κοινό θα επιμείνει στο να προσθέσει ένα ηθικό δίδαγμα σε
τέτοιες ιστορίες, παρακαλούμε εδώ μετά τιμής να ανακοινώσουμε ότι θεωρούμε ότι το ηθικό δίδαγμα
της ιστορίας του Μ. Λίντον, είναι ότι η επίγεια επιτυχία δεν είναι με κανένα τρόπο συνέπεια αρετής˙ ότι
αν μερικές φορές διαθέτει ειλικρίνεια, πολύ συχνότερα αποκτιέται με ιδιοτέλεια και κατεργαριά˙ και
ότι ο θυμός μας όταν βλέπουμε απατεώνες να ευημερούν και καλούς ανθρώπους συχνά άτυχους, είναι
βασισμένος σε μια χυδαία και παράλογη ιδέα του τι πραγματικά είναι καλή τύχη».
Ένα άλλο στοιχείο της ταινίας είναι η υποκειμενικότητά της: δεν βλέπουμε απλά μια ταινία του
Κιούμπρικ, βλέπουμε την άποψή του για τον κόσμο εκείνης της εποχής χωρίς ιδεαλισμούς και
συναισθήματα. Ας μην ξεχνάμε ότι μετά τον «Σπάρτακο» (1960) δεν ξαναδημιούργησε πρωταγωνιστικό
ρόλο βασισμένο σε αυτά τα κίνητρα.
Η απουσία συναισθημάτων και ηθικού προσανατολισμού του «ήρωα» καθώς και η ψυχρή αφήγηση με
την αφαίρεση του στοιχείου της εκπλήξεως σε συνδυασμό με τα αργά μεγάλα πλάνα ίσως να
ευθύνεται για τη μέτρια υποδοχή της από κοινό και κριτικούς εκείνη την εποχή. Για την έκπληξη ο ίδιος
ο σκηνοθέτης σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του έχει δηλώσει: «Είναι μια ιστορία που δεν
βασίζεται στο στοιχείο της έκπληξης. Αυτό που είναι σημαντικό δεν είναι τι θα γίνει αλλά πως θα γίνει.
Νομίζω ότι και ο Thackeray αντάλλαξε το πλεονέκτημα της έκπληξης για να κερδίσει μια μεγαλύτερη
αίσθηση αναπότρεπτου και μια καλύτερη ενσωμάτωση στοιχείων που αλλιώς θα φαινόντουσαν
μελοδραματικά ή επινοημένα.
Γνωρίζοντας από πριν την επικείμενη καταστροφή η έκπληξη
φανερώνεται αλλά στη θέση της δημιουργείται αγωνία». Ενώ για τον «ήρωα» στην ίδια συνέντευξη
έχει πει: “O Thackeray το ονόμαζε «ένα μυθιστόρημα χωρίς ήρωα». Ο Μπάρι είναι αφελής και
αμόρφωτος. Το κίνητρό του είναι μια αδίστακτη φιλοδοξία για πλούτο και κοινωνική θέση. Αυτό
αποδεικνύεται ως ένας ατυχής συνδυασμός ιδιοτήτων που τελικά θα οδηγήσει σε μεγάλη κακοτυχία
και δυστυχία τόσο τον ίδιο όσο και τους γύρω του ανθρώπους.
Τα αισθήματα σας για τον Μπάρι είναι
αναμεμιγμένα αλλά διαθέτει γοητεία και θάρρος, και είναι αδύνατον να μην τον συμπαθήσετε παρά τη
ματαιοδοξία του, την αναισθησία του και τις αδυναμίες του. Είναι ένας πολύ αληθινός χαρακτήρας που
δεν είναι ούτε ο συμβατικός ήρωας ούτε ο συμβατικός κακός».
Προσωπική μου άποψη είναι ότι όταν μιλάμε για τέχνη στον κινηματογράφο δεν γίνεται να μην
σκεφτούμε αυτόματα αυτήν την ταινία. Κάντε τη χάρη στον εαυτό σας και παρακολουθήστε την.
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου